“Een buurt creëren waar mensen niet meer weg willen”

Nu ik me al een paar weken bezig houd met de vraag waarom Amsterdamse wijken zijn zoals ze nu zijn, wilde ik weten hoe de wijk waar ik zelf in woon tot stand is gekomen. Ton Schaap is stedenbouwkundige bij de gemeente Amsterdam en stond aan de wieg van de plannen voor het Oostelijk havengebied.

“Het idee voor de huisvesting van het Oostelijk Havengebied is gebaseerd op de Amsterdamse stedenbouw uit de 17e eeuw.” In buurten zoals de Jordaan en de Nieuwmarkt woonden in die tijd veel gezinnen in ééngezinswoningen in de vorm van rijtjeshuizen. Het Oostelijk Havengebied moest ook een buurt worden waar veel gezinnen op deze manier konden wonen en leven.

Van no-go area naar toeristische trekpleister

Nieuwmarkt – bron: Stadsarchief Amsterdam

Nieuwmarkt – September 2014

 

 

 

 

 

 

 

 

De Nieuwmarkt. Tot 25 jaar geleden was de buurt het decor voor hoeren, drugsgevechten en krakers. Vandaag de dag lopen er grote hordes toeristen door de buurt en is het een populair uitgaansgebied voor de Amsterdammers. Een enorme transformatie, als gevolg van een beleid van de Amsterdamse gemeente.

De buurt is een van de oudste gedeeltes van Amsterdam en heeft door al die jaren heen dan ook veel verschillende bewoners gekend; zo woonde er vanaf het einde van de 19e eeuw veel zeelui en Chinezen omdat de buurt toen dicht bij de haven lag. Tot de Tweede Wereldoorlog woonden er veel joden omdat de buurt in de voormalige jodenbuurt lag. In de jaren 70 was de buurt een ontmoetingsplek voor Surinamers. Vanwege de grote en relatief goedkope panden woonden er vaak veel grote en verschillende families met z’n allen in één pand. De buurt kenmerkte zich in de jaren 50, onder andere door dit laatste, dan ook tot volksbuurt.

Amsterdam, de stad die achter de gevels verandert

In mijn vorige blog sprak ik met een 71-jarige man die zijn hele leven al in de Hortusbuurt woont. Hij vond dat de buurt sinds zijn kindertijd weinig was veranderd. Planoloog Koos van Zaanen, van de Dienst Ruimtelijke Ordening van de gemeente Amsterdam, vindt deze gedachte helemaal niet zo gek: “Waarschijnlijk is dit het gevolg van een doelbewust beleid dat de gemeente Amsterdam al sinds de jaren 60 van de vorige eeuw voert.”

De gemeente Amsterdam is namelijk altijd al erg zuinig geweest op de gebouwen die er in de stad staan. De gedachte hierachter is dat de binnenstad een leefbare binnenstad moet blijven voor de Amsterdammers. Niet een stadscentrum waarbij alles gericht is op toeristen. Daarom mag een gebouw van functie veranderen, zolang het maar goed onderhouden wordt. Amsterdam is hierin uniek, in tegenstelling tot andere grote steden: “Steden zoals Brugge en Venetië zijn gericht op de grote toeristenstromen en niet op de bewoners, waardoor een deel van de panden, zoals scholen, leeg staat en de oorspronkelijke bewoners de binnenstad hebben verlaten”, vertelt Koos van Zaanen.

“Het enige dat is veranderd, is dat wij ouder zijn geworden”

Hortusbrug – september 2014

Hortusbrug – Gemeente Energiebedrijf – 1960

 

 

 

 

 

 

 

 

De Hortusbrug. Vernoemt, zoals de naam al doet vermoeden, naar de Hortus Botanicus, die naast de brug is gehuisvest. De brug verbindt de Plantagebuurt met de voormalige Jodenbuurt en verbindt daarmee ook de Plantage Middenlaan met de Muiderstraat. De brug is al sinds 1658 in gebruik, maar werd, zoals te zien is op de foto uit 1960, gerenoveerd. Sindsdien heeft hij meerdere malen opnieuw een likje verf gekregen en zijn er al duizenden fietsers, auto’s en trams over heen gereden. Inmiddels is de brug een rijksmonument.

De brug gaat dus al een tijdje mee en is een belangrijke verbinding voor de Amsterdammers die naar het oosten of centrum moeten. Daarnaast is het ook een belangrijke overweg om van de Waterloopleinbuurt naar het Wertheimpark, het enige park dat officieel in het stadsdeel centrum ligt, te komen. Een park dat niet erg groot is, maar waar het op een warme zomerdag wel lekker vertoeven is in het gras of aan het water.

Het Oostelijk Havengebied: mijn dorp in de grote stad

Veemkade – Freerk de Vos – februari 1998

Veemkade – September 2014

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het Oostelijk Havengebied. De wijk in het stadsdeel Zeeburg waar ik al zestien jaar woon. Sinds 2010 is het officieel geen stadsdeel meer, maar als je aan ons Zeeburgenaren vraagt waar we wonen vertellen we je liever dat we in Zeeburg wonen dan dat we in stadsdeel Oost wonen.

De wijk wordt sinds het einde van de 20e eeuw bewoond. Hiervoor werd dit deel van Amsterdam gebruikt als haven en opslagplek met zijn vele pakhuizen, zoals te zien is op de hoofdafbeelding van deze blog. Veel van deze pakhuizen staan nog steeds in de wijk maar worden nu gebruikt als huis, kantoor of horeca gelegenheid en horen nu bij het beeld van de buurt.

Toen de havenactiviteiten afnamen werd het een verlaten deel van Amsterdam, waar veel krakers zaten. Een plek waar de Amsterdammer liever niet kwam. Maar daar is sinds 1990 een grote verandering in gekomen. Toen werden er op grote schaal huizen gebouwd op de eilanden, die een groot deel van de wijk vorm geven. Niet alleen kwamen er veel huizen te staan, maar ook voor woonboten was dit een ideale plek om aan te meren.